از روزگاران بسیار قدیم، تأمین امنیت اطّلاعات و ارتباطات در تبادل پیغام‌ها و اطّلاعات دارای طبقه‌بندی (سرّی و محرمانه) به‌ویژه در ارتباطات نظامی، امنیتی و اطّلاعاتی، از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. با توسعه و گسترش فناوری اطّلاعات و ارتباطات در چند دهة اخیر و نفوذ و فراگیری آن در اکثر فعالیت‌های مدنی از قبیل فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و اطّلاعاتی، فضای خیلی وسیع‌تری دررابطه با موضوع امنیت اطّلاعات و ارتباطات گشوده شد و به تبع آن مسائل، نیازمندی‌ها و عرصه‌های جدیدی در این زمینه به‌وجود آمد.
می‌دانیم که در تأمین امنیت تبادل پیام‌ها و اطّلاعات ، با دو مسألة اساسی روبه‌رو هستیم. مسألة اوّل اینست که امنیت محتوای پیام و اطّلاعات مورد تبادل تأمین شود. این بدین معنی است که دشمن (یا به‌طور کلی افراد غیر مجاز) در‌صورت استراق سمع ارتباط و دریافت پیام و اطّلاعات مورد تبادل، محتوای پیام و اطّلاعات برایشان نامفهوم باشد و نتوانند از اطّلاعات مورد تبادل بهره‌برداری کنند. این مهم، بابهره‌گیری از علوم و فنون رمزنگاری حاصل می‌شود که یکی از ابزارهای شناخته شدة تأمین امنیت اطّلاعات از روزگاران خیلی قدیم است که در چند دهة اخیر نیز فناوری‌های مرتبط با آن به‌نحو چشم‌گیری پیشرفت کرده‌اند. مسألة اساسی دوم در تأمین امنیت تبادل پیام‌ها و اطّلاعات ، تأمین امنیت خود ارتباط است به‌نحوی که دشمن متوجه تبادل پیام‌ها و اطّلاعات طبقه‌بندی‌شده نشود. این مسأله خود به دو صورت قابل طرح است: یکی این‌که دشمن نتواند وجود ارتباط را حس کرده و استراق سمع (دریافت) کند که برای نیل به این هدف، سامانه‌هایLPI[1] در مخابرات امن مطرح شده و راه‌کارهای طیف گسترده[2] به‌عنوان یکی از راه‌کارهای مفید و مؤثّر جهت پیاده‌سازی سامانه‌هایLPI به‌طور وسیع در چند دهة اخیر مورد توجه قرار گرفته است. صورت دوم اینست که دشمن به‌طور کامل قادر به حس و استراق سمع ارتباط باشد اما ارتباط برای او عادی جلوه نماید و بههیچوجه از پیام‌ها و اطّلاعات دریافتی، به وجود پیام یا اطّلاعات طبقه‌بندی‌شده در ارتباط پی نبرد و بدین ترتیب دشمن درصدد تخریب ارتباط نیز نخواهد بود. مورد اخیر از طریق راه‌کارهایی محقق می‌شود که تحت عنوان "نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات " مورد بحث قرار می‌گیرند. نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات نیز نظیر رمزنگاری قدمت زیادی دارد، اما با توسعه و گسترش شگفت‌انگیز فناوری‌های اطّلاعات و ارتباطات در دو سه دهة اخیر، نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات دیجیتال نیز رونق دوچندان گرفته است، به‌طوری که از یک دهة پیش، درس "نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات " به‌عنوان یک درس تخصصی – اختیاری در تعدادی از دانشگاه‌های کشورمان در برخی از گرایش‌های تعدادی از رشته‌های مهندسی نظیر مخابرات، کامپیوترو فناوری اطّلاعات (IT) ارائه می‌شود. از این‌رو و به‌دلیل عدم وجود کتابی به زبان فارسی در این زمینه، اینجانب درصدد تألیف کتاب حاضر با عنوان "آشنایی با نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات " برآمدم.
این کتاب شامل چهارفصل است که در فصل اوّل کلیّات نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات از قبیل تاریخچه، تعاریف، اصطلاحات، مفاهیم اساسی و از این قبیل آورده شده‌اند که در مجموع حدود 25 صفحه از کتاب را تشکیل داده است. فصل دوم مربوط به پوشانه‌های (متون پوششی) نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات است که در آن انواع متون پوششی که در نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند، مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم روش‌ها و راه‌کارهای نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات در پوشانه‌های مختلف متنی، صوتی، تصویری و ... مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند و نهایتاً در فصل چهارم دررابطه با تهدیدات و حملات مربوط به نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات مطالبی نه‌چندان ریز و تخصصی، آورده شده است.
درس نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات عموماً به‌عنوان درس تخصصی – اختیاری در مقاطع کارشناسی ارشد برخی گرایش‌های مهندسی مخابرات، مهندسی کامپیوتر و فناوری اطّلاعات پیشنهاد می‌شود؛ اما مطالب کتاب حاضر به‌نحوی تدوین شده است که برای دانشجویان مقطع کارشناسی رشته‌های مذکور نیز قابل استفاده است؛ به‌خصوص اگر این دسته از دانشجویان، آشنایی خوبی با مباحث مربوط به پردازش سیگنال‌های دیجیتال (DSP[3]) داشته باشند. امید است که با تألیف این کتاب گامی هرچند کوچک در جهت ارتقای علمی دانشجویان، دانش‌آموختگان و کارشناسان حوزة امنیت اطّلاعات و ارتباطات و در نهایت در راستای پیشرفت و پیشبرد اهداف عالیه آموزشی و فرهنگی کشور عزیزمان ایران برداشته باشیم.
در خاتمه لازم می‌دانم که مراتب تشکر و قدردانی خود را از زحمات بی‌شائبة آقایان محمداسماعیل قاصدی، مهیار قدوسی و رسول حمیدی که در راستای آماده‌سازی کتاب، حروف‌چینی و صفحه آرایی این اثر از هیچ‌کمکی دریغ نورزیدند، اعلام نموده و از مسؤولان پژوهشگاه توسعة فناوری‌های پیشرفته (خواجه نصیرالدین طوسی) نیز که حمایت‌های لازم را درراستای چاپ و نشر این کتاب به‌عمل آوردند، تشکر و سپاس‌گزاری نمایم.
ورود رایانه‌ها به زندگی بشر و احاطة ایشان در عرصه‌های مختلف، آرام آرام زندگی انسان عصر جدید را وارد مرحلة نوین کرد. پیرامون محیط زندگی هر بشر امروزی، انواع رایانه‌های شخصی سیستم‌های ارتباطی و تبادل اطلاعات، دستگاه‌های خودپرداز و ... انباشته شده است. در شرایطی که زندگی بشر از شکل سنتی خود، به شکل استحاله شدة کنونی تغییر یافت، نوع زندگی انسان دگرگون شد و با این تغییر و دگرگونی، ناهنجاری‌های جامعة شهری شکل دیگری به خود گرفت. با ظهور اشکال دیگری از دارایی‌های انسان آن هم دارایی‌هایی از نوع رایانه‌ای، مانند انواع داده‌های صوتی، تصویری، متنی و عددی، نوع جدیدی از بزه‌کاران اجتماعی که همان سارقان و نفوذگران رایانه‌ای می‌باشند، شکل گرفت. این بزه‌کاران جدید رایانه‌ای با ساختن انواع ویروس‌ها و کرم‌های رایانه‌ای آنان را به جان رایانه‌ها انداختند تا انواع آلودگی‌ها را وارد رایانه نمایند تا با این کار تهدیدات خود را عملی ساخته و با هجوم بر اعصاب و روان انسان، تهدیدی جدی برای دارایی‌هایش باشند. با توجه به آنچه که ذکر شد، علم رمزشناسی که علم مطالعة محرمانه‌سازی اطلاعات است و در دنیای مدرن به عنوان گرایش از رشته های ریاضیات، کامپیوتر، مخارات و فناوری اطلاعات به حساب آید و رابطة تنگاتنگی با نظریة اطلاعات، امنیت کامپیوتر و مهندسی ارتباطات و فناوری اطلاعات دارد، برای مقابله با تهدیدات جدی سارقان رایانه‌ای، وراد عرصه‌ای جدید شد و بیش از پیش رونق گرفت و توسعه یافت.
با توسعه و گسترش شگفت انگیز فناوری های اطّلاعات و ارتباطات در دو سه دهة اخیر، نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات دیجیتال نیز رونق دوچندان گرفته است، به‌طوری که از یک ده پیش، درس "نهان‌نگاری و پنهان‌سازی اطّلاعات " به عنوان یک درس تخصصی اختیاری در تعدادی از دانشگاه‌های کشورمان در برخی از گرایش‌های تعدادی از رشته‌های مهندسی نظیر مخابرات، کامپیوترو فناوری اطّلاعات (IT) ارائه می‌شود. از این رو و به دلیل عدم وجود کتابی به زبان فارسی در این زمینه، کتاب حاضر با عنوان "آشنایی با نهان نگاری و پنهان سازی اطّلاعات " تألیف شد .
این کتاب شامل چهار فصل است که در فصل اوّل کلیّات نهان نگاری و پنهان سازی اطّلاعات از قبیل تاریخچه، تعاریف، اصطلاحات، مفاهیم اساسی و از این قبیل آورده شده‌اند که در مجموع حدود 25 صفحه از کتاب را تشکیل داده است . فصل دوم مربوط به پوشانه های )متون پوششی ( نهان نگاری و پنهان سازی اطّلاعات است که در آن انواع متون پوششی که در نهان نگاری و پنهان سازی اطّلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند، مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم روش‌ها و راه کارهای نهان نگاری و پنهان سازی اطّلاعات در پوشانه های مختلف متنی، صوتی، تصویری و ... مورد بحث و بررسی قرار می گیرند و نهایتاً در فصل چهارم در رابطه با تهدیدات و حملات مربوط به نهان نگاری و پنهان سازی اطّلاعات مطالبی نه دن ان ریز و تخصصی، آورده شده است.
